Nepali Poems or Nepali Kabita are important pieces of literature that preserve our historical writings in a creative format. In this article, we’ve curated a list of 35 timeless Nepali Poems/Nepali Kabita Collection by Laxmi Prasad Devkota for you to recite.
As most Nepali know Laxmi Prasad Devkota is the most famous poet in Nepal’s history after Bhanubhakta Acharya. The following Nepali poem collection written by him are a testament to his brilliance and years of hard work.
1. Pagal (पागल) By Laxmi Prasad Devkota – Nepali Poem/Nepali Kabita
जरुर साथी म पागल !
यस्तै छ मेरो हाल ।
म शब्दलाई देख्दछु !
दृश्यलाई सुन्दछु !
बासनालाई संबाद लिन्छु ।
आकाशभन्दा पातालका कुरालाई छुन्छु ।
ती कुरा,
जसको अस्तित्व लोक मान्दैंन
जसको आकार संसार जान्दैन !
म देख्दछु, ढुङ्गालाई फूल !
जब, जलकिनारका जल चिप्ला ती,
कोमलाकार, पाषाण,
चाँदनीमा,
स्वर्गकी जादूगर्नी मतिर हाँस्दा,
पत्रिएर, नर्मिएर, झल्किएर,
बल्किएर, उठ्दछन् मूक पागलझैँ,
फूलझैँ- एक किसिमका चकोर फूल !
म बोल्दछु तिनसँग, जस्तो बोल्दछन् ती मसँग
एक भाषा, साथी !
जो लेखिन्न, छापिन्न, बोलिन्न, बुझाइन्न, सुनाइन्न ।
जुनेली गङ्गा-किनार छाल आउँछ तिनको भाषा
साथी ! छाल छाल !
जरुर साथी म पागल !
यस्तै छ मेरो हाल !
तिमी चतुर छौ, वाचाल !
तिम्रो शुद्ध गणित सूत्र हरहमेशा चलिरहेको छ
मेरो गणितमा एकबाट एक झिके
एकै बाँकी रहन्छ !
तिमी पाँच इन्द्रियले काम गर्छौ,
म छैटौँले !
तिम्रो गिदी छ साथी !
मेरो मुटु ।
तिमी गुलाफलाई गुलाफ सिवाय देख्न सक्तैनौ,
म उसमा हेलेन र पद्मिनी पाउँछु,
तिमी बलिया गद्य छौ !
म तरल पद्य छु !
तिमी जम्दछौ जब म पग्लन्छु,
तिमी सँग्लन्छौ जब म धमिलो बन्छु,
र ठीक त्यसैका उल्टो !
तिम्रो संसार ठोस छ ।
मेरो बाफ !
तिम्रो बाक्लो, मेरो पातलो !
तिमी ढुङ्गालाई वस्तु ठान्दछौ,
ठोस कठोरता तिम्रो यथार्थ छ ।
म सपनालाई समात्न खोज्दछु,
जस्तो तिमी, त्यो चिसो, मीठो अक्षर काटेको
पान्ढीकीको बाटुलो सत्यलाई !
मेरो छ वेग काँडाको साथी !
तिम्रो सुनको र हीराको !
तिमी पहाडलाई लाटा भन्दछौ,
म भन्छु वाचाल ।
जरुर साथी ।
मेरो एक नशा ढिलो छ ।
यस्तै छ मेरो हाल !
2. Neel Kanta Ko Awaz By Laxmi Prasad Devkota – Nepali Poem/Nepali Kabita
क.
छीः छीः दूरदूर गरिएको हुँ !
सबले आँखा तरिएको हुँ !
आदिम मनुको बदमाशीले
तर पृथिवीमा बरिएको हुँ !
दिव्य शल्यको दैनिक साधनमा
स्रष्टाले दरिएको हुँ !
ख.
बेकार सराप्छौ तिमी मलाई
सुन रे मेरा शठ भाइ !
मुनिको मनको काँढा मै हुँ,
खोल्ने दोस्रो लोचनलाई !
फूल–अन्धा छन् दुनियाँ सारा
तिनले घृणा खूब गरिएको हुँ !
वीर, शहीदहरुको पथ तर,
निर्माण हवस् भनी, विरिञ्चिकरले
जीवन वनमा छरिएको हुँ !
ग.
तिमी भुलौला जब, जब मृत्यु
सत् भारा ।
तिमी हिंडौला उत्ताउलो बनी
गल्ली गन्दा अँध्यारा ।
झल्याँस्स जगाउन च्वास्स म ठुँग्दछु,
मानव प्यारा ।
फूलका कविता लेख्छन्, लेखून्,
काँढाको अझ काम छ तीखो,
अझ ठूलो अभिभारा !
गूढ तत्वले भरिएको हुँ !
घ.
स्वर्गमा छ क्या मधुशाला !
बाटुला छन् सुनका प्याला !
फूल सुगन्धी खूब उज्याला ।
एक अभावले तर त्यो झुक्छ,
झुक्छ तल !
कण्टक–विजय त्यहाँ छैनन् !
उत्पीडनको छैन परामर्श !
तडपनबीचको आत्मबल !
स्वर्ग जित्न नै छरिएको हुँ !
ङ.
तारा झकीकन, सश्रद्ध भूतिर
शवनम भेटी चढाई निशिभर,
आदृत टुप्पो भरिएको हुँ
नरले, सुरको सुन्दर पराजय
गर्न भनीकन बरिएको हुँ !
भूलशूलको तत्वले पृथिवी,
स्वर्गभन्दा रुचिर, विचित्र
पार्न कल्पना गरिएको हुँ !
छिः छिः दूरदूर गरिएको हुँ !
सबले आँखा तरिएको हुँ !
3. Kamjori By Laxmi Prasad Devkota – Nepali Poem/Nepali Kabita
क.
कमजोरी हुन् दुःखकी बहिनी,
श्रमकी छोरी !
दिनभर, दिनभर मन्थन गर्दै मानव स्नायु
फींज सोहोरी,
विधिले रचे रे कमजोरी !
इन्द्रधनुषको रङ्ग क्यै जोरी !
साँवली छन्, छैनन् गोरी !
तैपनि छन् फेनील हुरी !
ख.
गुलाफ बागमा यस मासुको,
गोधूलिमा, मूल परीकन,
जन्मिन् मोरी !
अलसाइँले गोद लिइन् तब,
गाला जोरी !
क्षुधा र तृष्णासँग ती खेलिन्
भग्न मनोरथहरुका वनमा ।
मध्यरातमा बैंसे भइछन्
प्रथम श्रापकी उम्दा छोरी ।
कविसँग जिस्किन्, तिर्छी हानी ।
कस्ती उत्ताउली ती मोरी !
ग.
आँखा खोली अनगिन कोटी,
ढल्की बादल भुवामा लेटी,
कविता गर्न बसिथिन् रजनी
कागतजस्तो फिंजाई अवनी !
उनकी प्रतिभा मुस्किरहिथिन् !
केही टटोली
चट्ट उँगी छन् ! मुखी ढाकी छन् !
कालो मसी सब ख्वात्तै पोखी !
थाकी छन् ती नरम सिरकमा
छाती जोरी !
यस्तो गर्छिन् बराबर मोरी !
कमजोरी, ती श्रमकी छोरी !
घ.
घनश्यामा छन्, दृग लामा छन् ।
जादूकेशी !
वयसी, अयसी, नशाकी महिषी,
कालो–मुलायम–मखमल–वेशी !
मुसमुस अत्तर आउँछ तिनको
साँझमा बेसी !
‘इविनिङ पेरिस् ! ’
थकित जगत्को त्यसमा के रीस ?
तर निशिजागा कविकी मस्ती,
सीताजस्ती,
देख्छे रङ्गीबिरङ्गी तोरी !
सम्मोहनको लहरी हान्छिने जब ती मोरी !
ङ.
बसिरहेछु, कलम ली घोरी !
फुत्की, भाग्दछु, उड्दछु भन्छु ।
कल्पनाका पङ्खमा लाउँछिन्
मसिनो जाली, रेशम डोरी !
बोक्सी मोरी !
उल्टो जीवन–वीणाका सब तन्त्री बोल्छन् तन्त्री रुन्छन्,
टूट–स्वरमा, झकझक, झुनझुन,
प्रभावले नै आफै सोरी ।
स्वर, स्वर बुन्छन् उँगको जाली !
शीमल कोमल तकियाहरुका गालासँगका प्यारहरुका
कथा–रुमानी, मीठा हाली ।
“शान्ति धनी छ” गाउँछिन् नानी ।
“स्वर्ग के हो ?” बुझिरहेछन् छटछट प्राण हिमानी !
विश्व–शाल्मली फूल–गुल्जार छ !
भन्छ पवनले “निदभर ढुँटे,
आखिर बादल–तकिया, शीमल
–फूवभुवा नै स्वर्गको सार छ ! ”
शीमल बादल !
लम्बनले औ अवलम्बनले प्यासका तारा जब गुम पार्छ,
असङ्ख्य धनको तब पो सार छ !
निद्राधनी क्या अवाक् रहन्छन्, भाषा तिनको क्या लाचार !
खोजहरुको पर त्यो हेर !
क्या संसार छ ! क्या संसार छ !
मानवता छ भावुकतामा मेरो सुृन्दरता हेरी,
अल्सारनुमा, निदाउनुमा नै
आँखा जोरी !
दिनभर, दिनभर पत्थर फोरी,
आत्महत्या गर्छौ कवि किन ?
दृष्ट जगत्मा प्यासले मोरी,
माथा फोरी, कागज कोरी ! ………
सूनसानको दौलत हेर ! आँखा जोरी !”
उँग लागेछ ! झस्की उठें तब !
“गडबड नगरन ! ” भन्दै, “कस्ती
उत्ताउली भएकी तिमी ? ए मोरी”
च.
कलम समाएँ……….खेल्थे नाजुक
औंलाऔंली
तरङ्गजलमा, चोपलचापल
साथ उँगौली !
“औंली बसौली, अलि तल जौली, बयौली,
झल्को उठौली, औंली ।”
छ.
दुःख यो रण हो ! दुःख यो रण हो !
जागरण नै मूक मरण हो !
गाउन लागिन्, ताना छोडी ।
मुस्की मोरी !
ज.
तरबार फुकेर सिपाही मरेझैं
कलम गयोरी ! गयोरी !
कस्तो छोप्ने जादू तिनको !
चोट बिर्से युद्धमरणको
आँखा चिम्ले, सन्चो भो सी !
झ.
मिलजुल स्वरमा तब अब बोलें ।
“हारहरुका हार चढाएँ ! लेऊ मोरी !
खुट्टा मिच लौ, खुट्टा पसारें
सासुकी छोरी !
सौता कविता रिसाई गइन् अब, सुन्दरी गोरी,
मगजै छोडी !
आँशु उनका, प्यास तिमीकन
झ्याप्प निभाऊ चेतन मोरी !
अमरत्व गरीब छ,
दुःखी जीव छ !
मरणै धनी हो !
मरणै मीठो री ! ”
4. Taara Taara By Laxmi Prasad Devkota – Nepali Poem/Nepali Kabita
निशिको बेला, चल्छु अकेला,
मिरमिर सडककिनार ।
अरण्य सदृश यो जगतीतलको
फोटो खिच्छ गगनले जलको,
जनमन–आँशु हजाराँ !
पवन, रुदित शिशु, शिथिल निदाउँछ,
घोप्टी द्रुमको सहारा !
थोपा चुहाउँछ कहिलेकाहीँ,
मूर्छित स्मृतिको किनारा !
बुद्ध चलेथे यी जलकण भनी
फोटो निहारी निज उरको,
मुकुट उतारी, मलम लिनाकन
निमन्न घाउ सब नरको !
यही सडकमा मौन चले मुनि,
सृष्टिदेवीका दृगमा हेरी,
सलिल स्रावको धरको !
शहीद चलेथे जननी जल गनी,
प्रातः समाउन युग परको ?
अन्धकारका पार तरौँ भनी,
स्वर्गमा मागन हक नरको !
वसुन्धराको आत्मा निदाउँछ,
स्वर्ग छ जागा, जल–झलझल !
वेदनाको सागर लहरमा
हेर्दछ झिम्की, तर्सी पलपल
हृदय जलीकन दृगभर जलकण
लिन्छ कि, रुन्छ कि सुरपुर सारा !
निशिको बेला चल्छु अकेला
मिरमिर सडककिनारा !
एक इसारा हृदय बोलाउँछ,
निद्रा भगाउँछ पर सारा !
सेतो, पहिलो राप चढाउँछ ।
आदिदेवका आत्मा जलेथे,
भारत व्योममा जसद्धारा !
नचिकेताको आत्मा बोल्दछ
अग्नि–तत्वको सार खुलाई
जलेर जलको कणीझैं वर्तुल
चम्कन इच्छा लाग्छ मलाई
अन्धकारमा छाम्दछु अमृत
—ज्वालाहरुका लप्का सार !
निशिको बेला चल्दछु अकेला !
मिरमिर सडककिनारा !
तिमिर–भस्ममा तर परिणत दिन
ढुँढ्दछ नव छवि जलधि मनि !
शिवले पिउँछन् गरल निशाको,
मथिई निक्ले चन्द्र पनि ।
आत्मा हो यो प्रलयोल्लङ्घक
अमर, अमिट रे सौरकणी !
जलको बिन्दुभित्र अटाउँछ, जसमा यसले महल बनाउँछ,
द्यौ–अवलम्बी, तल अवनी !
शहीद–समाधि झैं निशा उपर छन्
देही छविला जिउँदा सारा !
अहो ! निसासिस् किन ए काँतर !
अन्धकार पौडिन केवल,
ज्योति छ यसको दूर किनारा !
जब छन् राती, यस्ता साथी !
छैनस् अकेला ! जल् सारा !
जीव ए ! शिव हो ! जीव ए शिव हो !
चम्किरहेछन् तारा, तारा !
5. Mero Dharma By Laxmi Prasad Devkota – Nepali Poem/Nepali Kabita
क.
सङ्घर्षद्धारा मिलेर मन्थन यी स्नायुजाली शिथिल हुनाले
क्या फीँज निकाले !
किरण छरी दी तब कल्पनाले !
लडका–दिलमा रहने कविले धरम निकाले, कथा सँगाले !
ख.
पुजारी डर भो, औ भक्त भो,
अज्ञातलाई अज्ञेय पारी
रचेर मन्दिर, कुँदी बसाले !
अनेक बान्की दिई छिनाले !
ग.
बालक ऋषिका कथा मीठा छन्,
म सुन्छु सुन्छु !
यो कल्पनाको परी जगत्मा,
म रसले घुम्छु म रसले घुम्छु !
सफा छ खोजी विचित्र मीठो,
म मग्न हुन्छु, सतृष्ण हुन्छु !
घ.
बगिरहेको मलाई जल देऊ !
सुकोस्, पुगोस् वा पयोधि दूर !
मलाई केवल समुद्र तृष्णा
छचल्किएको, ध्वनि प्रचुर !
ङ.
मलाई शङ्का सँगी रहन्छे !
मभित्र थोरै छ भित्रको ज्ञान
तथापि घुम्दो छ नागबेली,
तरङ्ग मेरो, समुद्रको गान !
यता छ लरबर,
उता छ आह्वान !
च.
विदित चिरेर किनार पारी, लगाउँदो छु म फूलबारी !
नभेटिएको, नछोइएको,
प्रवाहको तर छ प्राण जारी !
छ.
म गर्तमा गै, “समुद्र छैन”
भनें बराबर, अडी शिथिल प्राण !
बराबर निस्कें, नभेटिए त्यो,
मीठो छ भन्दै मनुष्यनिम्ति
मरुमा कुर्वान !
ज.
म आफूभन्दा अगाडि खोज्छु,
म आफूभन्दा पछाडि गाँस्छु !
म जलहरुमा झझल्किएको
सतृष्णताको गति मिठास छु !
झ.
यहाँ छवि छ, वहाँ छाया,
झिमिक झिमिकमा धधप्प, झप्प !
जो भेटिएको त्यहीं अडेर
यही हो भन्ने हठ प्रदर्शन
म लिन्न,
बग्छु, भजी अलभ्य !
ञ.
‘फटिक’ को मन्त्र लिई बगेथें,
जहाँ छ माटो !
म एक निर्मल पछाडि ‘कलकल’–
ले लिन्छ बाटो !
ट.
कहिलेकाहीं किरणको कर ली
कदम छ दुइचर !
टिपी झलक त्यो बनाऊँ ठेली !
म बग्छु लाचार !
ठ.
त धम्र्म के हो ? सदा पिपासा,
र त्यसको भाषा, र तृप्ति–आशा !
अनन्त पाए, घुसेर उरमा,
सँगेटी सब धार
निदाउनु एकबार !
6. Raja Kewal Ek Kalam Deu By Laxmi Prasad Devkota – Nepali Poem/Nepali Kabita
क.
राजा, केवल एक कलम देऊ !
सावनमा !
क¥याङकुरुङको प्वाँखको डन्डी,
हिमाली बादल छोएको,
मानसरोवर सलिल उछाली,
धोएको !
निर्जन–बासा, एकलासी,
प्रेमको बिन्दु रोएको,
जीवनमा !
ख.
राजा, केवल एक कलम देऊ !
सावनमा !
घामछायाको विशाल वनमा,
इन्द्रेणीको लच्कनमा,
किरण–कणीको सुन्दर, सुन्दर,
मिश्रणमा !
सुन्दरताको मिश्रणले बरबर, बरबर,
क्वै भावुकको रोदनमा,
मुजूरहरुको नर्तनमा,
कमलको भाउ कीचडका,
रमरममा
ग.
तित्रा बादल
तित्रा बादल
तीन–तारे तितिरबितिरमा
बोलिरहेको पक्रन्छु
थोपल पङ्खी गगनमा,
बेच्छु जुगान्जुग जनजनमा
बोलुन् बराबर क्षणमा !
विजय धनुष तब लच्केला
कालउपर !
कुवेर दीन हुन्, इन्द्र डाहामा,
हाँस तिमी
भर्दै उर, हे भर्दै उर !
घ.
अमरत्वको ली झम्के परेली
कविता
बोल्ली मलाई, “श्रृगार किन्दिनोस्
बाबा सविता ! ”
ङ.
धाई बनाउँछु त्यल्लाई
तालिम नरमले
काँढा मरुन् सब पृथिवीका
शीतल मलमले !
तीन–तारे तित्रा मर्दैनन्
बोल्छन् जगजुग
मर्दछ काल शरमले !
साँची राख्दछु आजको ढुकढुक,
आजको बरबर,
राजा !
कवि भै साउनचरी
केवल एक कलमले !
7. Asia By Laxmi Prasad Devkota – Nepali Poem/Nepali Kabita
अमृत कलकल वाणी !
ज्वालामुखको तिम्रो माला, द्धीपपुञ्जको भूषण ।
“आमा” भन्दछ आधा मानव, लाख विहङ्गम वाणी !
अगणित तिम्रा राष्ट्र–अङ्गमा जागृतिको छ तरङ्ग,
रङ्ग छ एक बिहानी !
जाग जाग हे !
शिखर लाग हे !
चिरनिद्रित दृग मिच ज्ञानी !
निर्मल हृदय छ तिम्रो वैकाल, वल्कसको जल–खानी !
प्रथम किरणकी ऊँची चुली, प्रथम सृष्टिकी रस लहरा !
सभ्यताकी गुरुमा नि !
सकल धम्र्मकी किरण–केन्द्र ए ! विश्वकी पहली बिहानी !
पामीर तिम्रो विश्व–छत्र हो ! झ्यालमोलङ्मो कीर्ति–चुली !
स्टानोभोइदेखिन् एल्बुर्जपर्वत–हार बयानी !
निहुरिन्छयौ तिमी यूरालउपरमा चुमी यूरोपा रानी,
उत्कर्षहरुको खानी !
चिरशोषित हे ! चिरदूषित हे !
जाग, जाग हे जाग !
अरबौं जनका जनशक्ति लिई उन्नति–पथमा लाग !
उच्चारन हे विश्वप्यारको,
विश्व–शान्तिको वाणी—
महाद्धीपकी ए महारानी !
आर्य र मङ्गोल द्राविड, निग्रो, कमचटूकी या जापानी,
सुमेरुदेखिन् वालीसम्मन् यूराल फुजी सीमानी,
एक लहरमा सब लहरेलान् !
एक प्रभावले सब सिहरेलान् !!
एक हि लक्ष्य निशानी !
मानवताको झन्डा उचाली !
युगका कुइरा फाली !!
एक सूत्रमा सकल राष्ट्रको प्यारको माला गाँसी,
भाइ परस्पर जानी !
उच्चालित होऊ !
उच्चालित होऊ !
जाग जगत्मा, मावनताको
जीवशक्ति प्रमाणी !
महाद्धीपकी ए महारानी !
सकल विभवकी खानी !
जाग एशिया रानी !
चीन छ तिम्रो वीर सुपुत्र सिंह उठेको अब शानी
रुस सदृशको तनय विशाल छ, विश्वविजेता विज्ञान ।
तर भूतलमा आज छ राती,
थरथर काँप्दछ मानवजाति,
आण्विक ली पशुबल कोही धम्की दिन्छ नजाती,
तिमीले बोक्नु छ आश–दियाली
तिमीले अमृत–थाली
तिमीले बटार्नु छ सूत्र सुनौला, प्रेमको पन्था चाली !
विश्वशान्तिकी ध्वनि बन शानी !
महाद्धीपकी महारानी !
जाग छ आज बिहानी !!
8. Ughrera Bigreko Bihan By Laxmi Prasad Devkota – Nepali Poem/Nepali Kabita
रोई रात, किटेर दन्त, पगली, झाँक्रो फिँजारी, झरी,
आत्मा तुल्य स्वदेशकी, दुःख परी, क्रन्दी, पुकारा गरी,
धच्की द्धार समस्त न्यायमुखरी घुँक्की, हुरी भै उडी
आयो क्रान्तिपछाडि शान्तिसरिको यौटा बिहानी घडी !
दुष्ट स्वप्न विनष्ट भो, तिमिर गो, गो काठिने शासन !
धोएको छ हवा, तथापि धनको यो व्योममा आसन !
टुक्रा धूर्त भए, वरिपरि रहे, चाँदी बनी फूलिए !
चूली–चञ्चल–हात बाल रविको पीछा गरी डम्मिए !
यौटा घोष भयो सुवर्ण–स्वरको उत्तुङ्ग है श्रृङ्गमा !
तान्थी जागृति आँग भूमितलमा, न्यानो पसी अङ्गमा !
बोले पङ्ख उडेर अल्प हुन गो आनन्द सारा तर !
छोप्यो बादलले, चिसो जगत भो, आगो निभ्यो सुन्दर !
रोगी हुन्छ बिहान, दुर्बल तथा रुन्चे, निकम्बा अब !
आँधी हो कि कराउने ? विफल भो विस्फोटको, गौरव !
काँपी थुर्थुरि घाम भाग्छु दुनियाँ आशा टुसैमा मरी !
आगो बाल्नुप¥यो घरैघर बसी, को खप्छ यो थुर्थुरी !
9. Sandhe By Laxmi Prasad Devkota – Nepali Poem/Nepali Kabita
मेरो नाम छ साँढे !
वैज्ञानिक पटु शक्तितन्त्रले
मन्त्र गरीकन छाडे !
पशुबल पाँडे !
क्षेत्र क्या फाँडे !
पन्ना पृथिवी उजाडेँ !
“हा ! हा !” गर्दछ तर्सी दुनियाँ,
डुक्री, हाँकी–हपारेँ !
मेरो नाम छ साँढे !
मानिस जाति थिचियोस्, मिचियोस्,
के पर्वा ?
बलको सुराले लाल छ आँखा,
मेरा मगजमा रिसका ज्वलनका
अणु अर्वा !
विस्फोटक छन् ध्वनिहरु ध्वुंसक,
शठ–गर्वा !
जवाफदेही दुनियाँप्रति के !
तृणचर वा !
अङ्गाररङ्गा हूँ ढाडे !
मेरो नाम छ साँढे !
दया भनेको कमजोरी हो,
गर्जी ड्वाँ !
बालक जन्मनसम्मन् तर्सून् !
पृथिवी झ्वाँ !
आगो डकार्दछु ! सभ्यता खार्दछु,
भुट्दछु च्वाँ !
किनकि म साँढे, साँढे नै हुँ !
भाले ह्वाँ !
वरपर हेरन, तर्सन छाडेँ
मेरो नाम छ साँढे !
सभ्यता सब अट्ने उदर यो,
शस्त्र शिङ्गार !
फलाप मशल् औ विश्व निडर यो,
वंव्–हुङ्कार !
तोपहरुको मुहरी मुख यो
ड्वाँ ओडार !
प्रलयकालको हुँ पटु पाँडे !
मेरो नाम छ साँढे !
10. Nidrit Bhariya Bigreko Bihan By Laxmi Prasad Devkota – Nepali Poem/Nepali Kabita
दश धार्नीको बोझा पिठयूँमा,
दोब्री ढाड,
तीन कोश उकाली माघको हिउँमा,
नाङ्गो हाड !
दुई रुपियाँको ज्यान छ जीउमा
हाँक्नु पहाड !
पसिना कालो टोपी धरो छ,
धूजा पट !
जुम्रा उपियाँ जीउमा धुरो छ,
मस्तिष्क शठ !
गन्धक तुल्य छ, तर क्या ब’रो छ
मानव घट !
मुटुको चरो छ भटभट, भुरभुर,
पसिना, दम,
भीरमा झुप्रो, बालक थुरथुर,
भोका गम !
माकुरी माले सिस्नो भ्याकुर
खोज्छे वन !
यो अति मानव पर्वत वीरको
हिमालमुनि
प्रकृति विजेता स्वेदिल शिरको
मोती–धनी
माथि छ केवल निशिको बिर्को
ताराकणी !
यस निशिमा छ निद्रा–धनी !
11. Shunya Ma Shunya Sari By Laxmi Prasad Devkota – Nepali Poem/Nepali Kabita
संसार रुपी सुख स्वर्गभित्र,
रमें रमाएँ लिइ भित्र चित्र ।
सारा भयो त्यो मरुभूमि तुल्य,
रातै परेझैं अब बुझ्छु बल्ल ।
रहेछ संसार निशा समान,
आएन ज्यूँदै रहँदा नि ज्ञान ।
आखीर श्रीकृष्ण रहेछ एक,
न भक्ति भो, ज्ञान, नभो विवेक ।
महामरुमा कणझैं म तातो,
जलेर मर्दो बिनु आश लाटो ।
सुकी रहेको तरुझैं छु खाली,
चिताग्नि तापी जल डाल्न फाली ।
संस्कार आफ्नो सब नै गुमाएँ,
म शून्यमा शून्य सरी बिलाएँ ।
जन्मेँ म यो स्वर्गविषे पलाएँ,
आखीर भै खाक त्यसै बिलाएँ
12. Dui Prabriti By Laxmi Prasad Devkota – Nepali Poem/Nepali Kabita
छिः छिः जन्तु !
घीनलाग्दो तँ !
मैलो, रोगाहा, मगन्ता !
चिथ्रो कन्था !
भुस्याहा ! शण्ठ !
सिँगान कटकट, छाला चटचट
धूलो लटपट !
नाली रट् !
किंकड ! शठ ! जा !
हावा गह्नायो मेरो वरिपरि !
दूर जा ! हट् !
नभए खान,
ढुङ्गा चपा न !
या नालीमा गईकन हाम्फाल् !
झट् !
संसार केही हलुको होला,
पैसा ? धत् !
हाइ हाइ मान्छे ! मेरो भाइ !
मेरो रगत ए ! मेरो मासु !
आ ! छातीमा एकबार टाँसूँ !
तेरो दशामा मानव आँशु !
हाय ! म तृप्त ! बेपर्वामा ?
भाइ ! तँ भोको, पिपासु ?
मेरो छानो ?
तेरो आकाश ?
मेरो प्राण ? र तेरो विश्वास ?
मेरो आँखा, तिनमा चश्मा,
तेरो प्रकृत दृग पनि भस्म ?
तैँ न आफ्नो ? अरुको वशमा ?
ओह रे संसार ?
आह ! गति यो ?
धन्य थिति यो ?
मानिसप्रति के मानिस
आफैँ मानिस छैन ?
मानिस हुँदैन ?
रात सधैँभर ?
उज्यालो छैन ?
मानव जाग्ला,
दानव हुँदैन !
सडक किनारा मानव कोही रोइरहेछ,
रोइरहेछ !
बहिरो दुनियाँ अन्धो गतिमा—
सोइरहेछ, सोइरहेछ !
विभूति–ले तर पूर्व गगन यो !
छोइरहेछ, छोइरहेछ
13. Baishakh Chaturdashi Ki Chandani Sanga By Laxmi Prasad Devkota – Nepali Poem/Nepali Kabita
क.
“हिम–स्तनी ए ! हिउँमा टेकी,
किन आ’की ?”
“दिवस–ज्वरको ज्वलनको आगो
निभा’की ! ”
ख.
“सुधावदिनी ह् ! स्वर्गकी चरी, किन
हँसिली वदन ?”
“प्रेमी जोडीहरुको देख्दछु,
मधुर मिलन ! ”
ग.
“यति मीठोसँग पृथिवीमा किन मुसका’की ?”
“हरिया हृदय, अधरमा फुस्किन,
छु सिका’की !”
घ.
“भाव–ग्रन्थिका गहिरा बास्ना
रानी ! कसरी फुस्किन्छन् ?”
“शीतलताको ललित लतामा
एकान्त जूनमा निस्किन्छन् !”
ङ.
“ए जूनरानी ! संसार निहाछर्यौ ।
के, के, उदेक छ ?”
“पागल मातले जब काढाँ सब
फूल फूल देख्छ !”
च.
“स्वर्ग कहाँ छ ?” “मुखमा राजा ! ”
“दृष्टि कहाँ छ ?” “जूनमा राजा ! ”
“अमृत कहाँ छ ?” “दिलमा राजा ! ”
“प्यार कहाँ छ ?” “बेलीमा ताजा ! ”
छ.
“ए जून ! दिन कै ?” “घाउ, घाउ ?”
“रात के प्यारी ?” “मलम, मलम ?
स्वपना, विपना, शवनम !”
ज.
“तरुनालाई म हुँ जवानी,
दीवानी !
अरुलाई हुँ, बिर्सिनसक्नु,
कोमल एक कहानी ।”
झ.
“रस केमा छ ?” “दुई प्यालामा ?”
“मधुबाला को ?” “रानी !” “रुप ! ”
“सुन्दर कहाँ छ ?” “जून–गालामा ।
सृष्टिकी हुँ पीली दीप”
ञ.
“यो के जादू ?” “जीवन ! जीवन !
प्रेरणा, मिलन, सुमन !
प्रकृतिका हुन् मीठा मन्त्र, सृष्टिमुखी, यी !
इन्दु–किरण ! इन्दु–किरण !”
14. Paap Ko Gunaso By Laxmi Prasad Devkota – Nepali Poem/Nepali Kabita
क.
‘पाप’ हो है नाम मेरो !
पुरुष बाबा, प्रकेति आमा !
देश नरनारीको घेरो !
मासु मन्दिर, बास खास !
मज्जा खोपी !
मन, चमन !
पन्छी, पशुको छुन्न जङ्गल !
मानवता सिमाना मेरो !
त्यसको इतिहास सेरोफेरो !
ख.
नित्य वाञ्छित !
नित्य निन्दित ! नित्य लाञ्छित !
कम्र्म मेरो !
अधिकांश दिलको ओट पाई,
‘मीठो’ भनाई,
नाउँ एउटा खोट मेरो !
जाँच सब दुनियाँको अन्तर !
राज मेरो !
दिनको उज्यालोले लुकाउँछ,
ताज मेरो !
ओठ झूठाको थकाई
आज मेरो !
‘पाप’ हो नाउँ अभागी !
साथी ! मेरो !
ग.
एकान्तमा पक्री मलाई
भन्न आउँछौ, “आ न साथी !
डुल्न जाऊँ आज राति !”
भोलि बिहान दुनियाँ सामु
गर्दछौ गाली नजाती !
नीचता हो पापभन्दा नीच साथी !
इन्कार गरिदिऊँ साथ चल्न,
लौ त दुनियाँ बाँचोस् आधी !
नेता बाँचून् ! जेता बाँचून् !
साधु बाँचून् !
अपार सहन हो धम्र्म मेरो !
सच्चा साधु कसले हे¥यो ?
गर्दैनन् पूजा रे दिनमा !
‘पाप’ हो प्रख्याति मेरो !
घ.
धम्र्मको गादी चढायौ,
बस्दिएँ !
मम्र्म शठका ठुँग् भनेथ्यो,
डस्दिएँ !
रौंचिरा पण्डितहरुकन
नश दिएँ !
‘सूक्ष्म रुपले !’ जो भनेथ्यौ
रस लिएँ !
बेहोशमा बखर छ दुनियाँ !
खुश रहें !
‘सुष्टिमा बस्, रँगा !’ भनेथ्यौ !
रँगिदिएँ ।
ईश्वर ! मेरो पाप के हो ?
श्राप के यो ?
निन्दा सधैंको ?
ठस्किएँ !
ङ.
मासुको गुलाफ–बागमा
मनु महाराज शैर गर्छन्,
लेख्छन् ढेरी !
परामर्शदाता मैं थिए तब !
मेरो निन्दा आज फेरि ?
गोल अनुभवलाई चिर्दै
धम्र्म, पापै फ्याक पारे !
छाया, उज्याला सृष्टि हो त,
छाया हुनाले के बिगारेँ ?
मेरा निन्दाले बनून् सब !
हे महाजन ! आशीर्वाद
लेऊ घनेरो !
ज्ञान भन्नु, केवल चिन्नु
रुप मेरो !
च.
विधिको रथको बायाँ पाङ्ग्रो !
काम मेरो निन्दा गर्छ
जगत् ग्वाङ्ग्रो !
मै विना अवतार हुन्नन् !
बादल हुन्नन् !
वज्रले भूलाई छुन्नन् !
मै विना, ईश्वर नउठ्छन्,
नित्य सुत्छन् !
उराठलाग्दो हुन्छ दुनियाँ,
रङ्गविनाको बोधो धैरो !
इन्द्रेनीझैं महिमा मेरो कसले हे¥यो ?
पाप, निन्दित अभिधा मेरो !
छ.
दुनियाँ खिचडी खान्छ भाई !
मरे मशीहा चिन्नलाई !
ज.
के उज्यालो मात्र सुन्दर ?
जो अँध्याराले जिलाउँछ ?
सृष्टिमा आत्माले, हेर !
माटोको पोशाक लाउँछ !
कामको हुँ दिव्य छोरो !
घृणित केवल नाम मेरो !
झ.
कामलाई पाप भन्छौ ?
पापका छौ पुत्र सारा
पापविनु यो चल्ला जगतेका
अविरल धारा ?
ञ.
काम जल्दा, शिव, उमाका,
पाचुके भै गो ?
लीला गै गो ?
सन्यास लिए पनि
शठ थिए शिव ?
पुत्र भै गो !
शम्भुलाई पार्वतीले के खिंचिनन् ?
नत्र संसार कसरी सर्छ ?
त्रिकोण यसमा हिल्नैपर्छ !
त्रिशूल यसमा हिल्नैपर्छ !
इन्दिय्र का म्खु पार्छन् बन्द ?
पशुपालक ती मालिकले ?
पापधर्म–बुना छन् प्रकृति !
चिन्छन् मलाई हाय ! कति !
ट.
प्रलयहरुले माया खाए !
सृष्टिहरुले जगाए !
माटोभित्र आत्मा डुलेर,
पाप र धम्र्म छुट्टयाए !
तर दुनियाँमा लटा बढाई
कतिले गाँजा उडाए !
ठ.
पछुताउले छुँदै धरम छ !
आगो निभेर मलम छु !
विरोध दुईले बन्दछ विश्व
समान–अन्तर रेखा मिल्छन् !
तृतीय तत्व, शाम्यको विन्दु,
पुग्दा, सारा पाप र धम्र्म,
एकतामा आई, गल्छन्
घृणित अस्तित्व खै तब मेरो !
कसले हेरयो ?
‘पाप’ अभागी नाउँ हो मेरो !
ड.
धम्र्म बताउँछन् सजिलो गल्ली
विशाल बन के बाटो होइन ?
काँढा, खाडी बीचमा पर्नु
पनि के अनुभव राम्रो हुँदैन ?
बाटा खुला छन्, बाटा अनन्त !
कुन ईश्वरले लाउँछ बार ?
विश्वविद्यालय छ विशाल,
विषय अपार !
निषेधहरु हुन् कृत्रिम बार !
अध्ययन नै कसरी हेय ?
आफु नछकिनु तिम्रो श्रेय !
बलाइरहेछन् तर अन्धाले
मेरो झूठो आकार !
ढ. ईश्वर कहिल्यै बोल्दैनन्
यस्तो गर्नु ! उस्तो नगर्नु !
तिम्रा दिलमा सिवाय !
अनुभवविनाको धम्र्म हुँदैन
अनुभवविनाका पाप !
पछुताउविनाको माप !
ण.
हामी अरुका मानव इशारा
—हरुले मिरमिर केही देख्छौँ !
त.
राजाले तर ऐन तोड्नु
भन्दैन !
मानिस आफैं आफ्नो पुलिस हो,
आपूm आफ्नै न्यायाधीश !
आफु आफ्नो अभियुक्त !
थ.
मानिस भित्र आफु पुगे, यदि
मैनै छैन,
वार फुके !
सम्बन्ध लुके !
जवाफदेही सारा चुके !
द.
आँखा खोल्नु धम्र्म भए यदि,
चिम्लनु पनि ता होला मोज !
तर त्यो कस्तो ?
भोलि बताउला आफ्नो खोज !
ध.
ज्ञान भनेको चिन्दै बढ्नु, चिन्दै बढ्नु,
आफु र अरुको तादात्म्य,
अथवा अन्तर,
कम्र्महरुको पथमा अनन्त !
विश्व हो एउटा वृक्ष विशाल !
न.
रुखका हामी पाप भई,
रुख लडाए पाप !
रुख अडाए धम्र्म !
त्यसका जरामा जो गर्छौ काम,
रसको नाम !
हाम्रो त्यही हो परमै धाम !
ज्ञान सुनाएँ अलिकति हेर !
पाप अभागी नाउँ छ मेरो !
प.
केवल उज्यालो चिनाउने छाया
निन्दा मेरो तर क्या हेर !
दायाँ, बायाँ !
मूर्ख देख्छु जनको घेरो !
‘पाप’ अभागी नाउँ हो मेरो !
15. Ma Lahara Bhayen By Laxmi Prasad Devkota – Nepali Poem/Nepali Kabita
अहा ! म लहरा भए मनहरा हरा भू जरा
चुसी रस फुलाउँथे कुसुम वासका सुन्दर,
रमी हृदय आउँथे चिरबिराउँदा स्वर्चरा,
स्वदेश रस बन्न गो तर कवित्व यो वर्वर !
16. Yatri By Laxmi Prasad Devkota – Nepali Poem/Nepali Kabita
कुन मन्दिरमा जान्छौ यात्री, कुन मन्दिरमा जाने हो?
कुन सामग्री पुजा गर्ने, साथ कसोरी लाने हो?
मानिसहरूको काँध चढी, कुन देवपुरीमा जाने हो?
हाडहरूका सुन्दर खम्बा, मांसपिण्डका दिवार !
मस्तिष्कको यो सुनको छाना, इन्द्रियहरूका द्वार !
नसा-नदीका तरल तर, मन्दिर आफू अपार !
कुन मन्दिरमा जान्छौ यात्री, कुन मन्दिरको द्वार ?
मनको सुन्दर सिंहासनमा, जगदिश्वरको राज !
चेतनाको यो ज्योति हिरण्यमय, उसको शिरको ताज !
शरिरको यो सुन्दर मन्दिर, विश्वक्षेत्रको माझ।
भित्र छ ईश्वर बाहिर आँखा, खोजी हिड्छौ कुन पुर?
ईश्वर बस्तछ गहिराइमा, सतह बहन्छौ कति दुर?
खोजी गर्छौ हृदय लगाऊ, बत्ति बाली तेज प्रचुर ?
साथी यात्री बीच सडकमा, ईश्वर हिड्छ साथ
चुम्दछ ईश्वर काम सुनौला, गरिरहेका हात
छुन्छ तिलस्मी करले उसले, सेवकहरूको साथ ।
सडक किनार गाउँछ ईश्वर, चराहरूको तानामा
बोल्दछ ईश्वर मानिसहरूका, पिडा, दु:खको गानामा
दर्शन किन्तु कहिँ दिँदैन, चर्म-चछुले कानामा ।
कुन मन्दिरमा जान्छौ यात्री, कुन नव-देश बिरानामा?
फर्क फर्क हे ! जाऊ समाऊ, मानिसहरूको पाउ !
मलम लगाऊ आर्तहरूको, चहराइरहेको घाउ
मानिस भइ ईश्वरको त्यो, दिव्य मुहार हँसाऊ
17. Mohodma By Laxmi Prasad Devkota – Nepali Poem/Nepali Kabita
या अफीमको लठ बनाइद्यौ,
या प्रणाम ली अब बिदाइ द्यौ,
सुत्न खोज्छ जो मुद्छ लोचन,
समय स्थानको दूर गैकन ।
या बनाइद्यौ अब सचेतन,
चोट चोटको पटु विवेचन,
दिवसमा खुला, कदमको भला,
बन्न देऊ रे मनुज केवल !
18. Hami Nepali By Laxmi Prasad Devkota – Nepali Poem/Nepali Kabita
क.
एशियाली जागृति–युग–शिशु
हामी उषासुत नयपाली
हामी हिमालय–तनय पिपासु
चढेन चुचुरा करमाली ।
ख.
हामी बुद्धका भूका उद्भिज
जानकी–फूलका मधु–आली,
अरनिकोका अङ्गुल–ज्योति,
पृथिवी–नारायण बाली ।
ग.
त्रिभुवनका हौं स्वप्न सुनौला,
महेन्द् उपवन पौधाली
बाघहरुका जोरी–पारी हुँ,
प्रजातन्त्रका पहराली ।
घ.
मानवताका ढुक्कुर–कुर्लन,
कल्पन डाँफे–रङ्गजाली,
मुनिका समाधिहरुको कुसुमको
सुगन्ध लहर हुँ हैमाली ।
ङ.
घनी विपिनका चिडिया हामी,
प्यार कुर्लिंदा जगडाली,
मानवताका पर्वत–मन्दिर,
स्थायी शान्तिका सञ्चाली ।
च.
भारत–पोषक हिमगिरि–उरिका
उदार द्रव हुँ नग–जाली,
हामी पूर्वका देवदूतका हुँ,
प्रथम रश्मिका देशाली ।
छ.
भूमण्डलका गोल–सदनका
अंशियार हुँ, एक थाली
न्यौछावरका पुजारी हुँ
विश्व–मानव नयपाली ।
19. Sankalpa Hamro Falos By Laxmi Prasad Devkota – Nepali Poem/Nepali Kabita
संसारै घुमियो भएर विषयी मीठो विषै पो पिएँ,
लेख्थें धेर वितर्क तर्क मनमा उल्टो भई पो जिएँ,
आयो धेर तनै प्रलय भो आगो जल्यो लौ जलोस्,
भावै मात्र फिंजे तथापि ‘सबको सङ्कल्प हाम्रो फलोस्’ ।
20. Swatantrata Ho Manawata Re – Nepali Poem/Nepali Kabita
स्वतन्त्रता हो मानवता रे !
घाम यही हो, कुइरो धनमा लाग्छ कहाँ र पता रे ?
कुइराका सब काकहरु पनि बोल्छन् यसकै कथा रे !
सिक्रीका पनि पशुहरु भन्छन्ः “आजाद सबै छौँ सदा रे !”
धेरै बोल्छन्, थोरले बुझ्दछ,
दासता हो मानव चिता रे !
स्वतन्त्रता हो मानवता रे !
युग युग कोटी मानव उडेथे लाउन यसको पता रे !
तर यति मसिनो यो छ उज्यालो, भूमा स्वर्ग ज्यथा रे !
सूनसान नै यसको बाटो
झर्छ जहाँ छ मरमिट माटो,
ममता यसको समतासँगमा
ढाक्दछ जागृत जनता रे !
स्वतन्त्रता हो मानवता रे !
मिथ्या पूजन गर्छ निरन्तर यसको शोषण प्रथा रे !
वर्गस्वार्थले यसको अर्थ विकृत पारे, बटारे !
मानव मानवप्रति जब मानव हुन्न, हुँदैन पता रे !
सन्तुलनमा ताराहरुको झल्क्यो पहिले यता रे !
स्वतन्त्रता हो मानवता रे !
खिच्दछ नरले नर–वानरझैं फन्को लगाई गलामा,
किन्दछ मानिस मानिसलाई चतुर बनेर कलामा,
बायाँ करमा रोटी समाऊ, दायाँ करमा तरबार,
भोको उदरले भगवान् बोल्दछु,, काँप्दो मुटुले अवतार ।
व्यक्ति, विचार छ अर्थ स्थितिमा नित्य अवस्थित क्यारे !
अदृश्य जानी हाल्छ फटा’ रे !
स्वतन्त्रता हो मानवता रे !
कब्जे तिमीले शस्त्र र औजार, कल र कोदाली कुटा रे !
भोक र रोगले दुनियाँ मुठीमा पिस्छौँ मुष्टि बटारे ।
समष्टिका हक व्यष्टिले टारे पाउँछ कसले था’रे !
स्वतन्त्रताको सच्चा मुटु तर समता, मानवता रे !
स्वतन्त्रता हो मानवता रे !
21. Jhanjha Prati By Laxmi Prasad Devkota – Nepali Poem/Nepali Kabita
क.
आ ! फिंजारी घनका भाँक्रा, सगर–सागर गाँसी !
उग्ररुपिणी ! प्रलयसदनि ! वर्षकी वेदनाराशि !
नाश् रे शेष शिशिर, भंडारी ! शोध् रे पृथिवी–वासी !
ख.
सत्ययुगको निद्रा तेरो ! कलिको प्रबोधन–वेला !
विकल–प्राण–पवन–संगमा अश्रुकी जलधिवेला !
अतीत–कारागत सब आत्माहरुको क्रन्दन फोई
नाच् रे खण्डित कृष्ण घनमा, इन्साफ मागेर रोई !
चम्की ! झञ्झकी हे आत्मा !
सुत्छ मनुज अँधेरी रातमा !
भाइ भुल्छ भाइ आज ! विषम थितिमा यो समाज !
चल्दो छ धूलिई, मासी !
ग.
लङ्का सल्क्यो ! सुन्दर विलपी ! रुद्रभृकुटीज्वाला !
क्रान्ति उठ्छ मनुज थिचिंदा, हुरी ! मै विषम–चाला !
जर्जर आडम्बरका विटप खडा छन् अझ रे काला !
छन् अँधेरी–सेज–स्वपित मरेका हृदयवाला !
जाग् रे ! वायुबघिनी ! गर्जी रे ! झञ्झाकी काली !
मानव अझ छ मानवान्ध ! आँखामा डालेर जाली !
सडल जगत् जा बढारी ! जर्जर दलका दल !
मानव दानवहरुका कृतिले, अझ छ बगाउँदो भल !
धूलीदलका छाया–लहर बढार्दै भूतका राशि !
आ ! फिंजारी घनका झाँक्रा सगर सागर गाँसी
घ.
कुपित सृष्टिकार सपना ! दिव्य दण्डकी हावा !
हे बेरोक ! पगली शक्ति ! असत्यको बोल् तँ धावा !
क्या विलासी सुरको भवन प्रलय छायाले छायो !
ङ.
नाची नागिनी बिजुली ! स्वर्गले डसिई, क्रन्दन गायो !
नर–भविष्य बदलीमा छ ! निफन्दे सृष्टिको डाली !
ढुक्क रहेको शोषण–मुटुमा मृत्युको असिना फाली !
ध्वंसिनी ! हे ! तेरा क्रूर गतिमा करुणा हुन्छन् !
सक्रिय शान्त मुटुमा तेरो सुन्दरले स्वपना बुन्छन् !
भोलि हुन्छ धौत गगन, पवन निर्मल सन्त !
ऋतु वसन्त हाँस्छ मधुर, शिशिर हुन्छ अन्त !
22. Ek Timi By Laxmi Prasad Devkota – Nepali Poem/Nepali Kabita
क.
‘हुन्न’ भन्नु तिमीले केवल
आपूmलाई नचिन्नु हो
आपूmलाई नगन्नु हो !
स्रष्टाका ए प्रतीक अदर्पण
परिस्थितिको स्रष्टालाई,
धुस्नाहरुमा चट्ट सुताई,
कैद गरीकन थुन्नु हो !
ख.
किन हुन्न ? किन हुन्न ?
यस माटोमा अङ्गुर स्याउ !
सह्यार बाहुला कोदाली ली,
लौ आऊ !
यो हो फलको द्धार हेर !
आफूलाई चिन्ने ठाउँ !
ग.
यहाँ छ एकै अभाव सधैँभर—
एक तिमी !
एउटा रुद्र,
एउटा विष्णु,
एउटा ब्रह्मा,
त्रिमुखी ईश्वर, एउटै मात्र
जम्मा !
केवल तिमी !
घ.
देशको यो विस्तृत माटो
यसमा कुन हो रसको कमी ?
चाहिन्छ केवल एउटै मान्छे
केवल तिमी ?
ङ.
यस्तो चिसो बिहान,
प्राणलाई पुष्प बनाई हातमा ली जाऊ, जाऊ
आफ्नै सुनौला मन्दिरको
पारसनाथ !
विश्वास गरेपछि, को छ अनाथ ?
के छैनन् भन, साथ ?
ईश्वर एउटै मात्र यहाँ छ— सम्झ गमी ! केवल तिमी !
च.
भैगो मरेछौ बाटैमा !
तिमी मरेपछि देख्नेछौ ए आफूलाई
हिडिरहेको, हिडिरहेको,
चालू लक्ष्यको साथैमा !
शास्त्रहरु सब सच्चा हुनेछन् ! विश्वास गर !
आत्मा तिम्रो मर्दैन कहीँ
हामी नास्तिक बन्नेछैनौँ
पाई फेरि तिमीलाई यहीं !
शून्य डराउँछ एकै चीजले— जान्छ गुमी जिउँदा भएमा—केवल तिमी !
छ.
‘हुन्न’ हो शून्य !
‘हुन्छ’ हो धन्य !
पहिलो चिहान हो,
दोस्रो चमत्कार !
देशको केवल एक कमी ! पटुका कसेका दहरा
अमर उज्याला काल गिज्याई हाँसेका
एक तिमी !
मुर्दा जगत्हरुका हे प्राण ! यहाँ छ तिम्रै
मात्र कमी !
उद्दीपन छौ प्राणहरुका
केवल तिमी !
23. Paap Laagchha (Natipnu Hera Kopila) By Laxmi Prasad Devkota – Nepali Poem/Nepali Kabita
नटिप्नु हेर कोपिला
नचुँड्नु पाप लाग्दछ
नच्यात्नु फुल नानी हो
दया र धर्म भाग्दछ
नछोप्नु है चरी बरी
सराप आँसु लाग्दछ
नमार्नु जन्तु है कुनै
बसेर काल जाग्दछ
न घाउ चोट लाउनू
सडेर चित्त पाक्दछ
धुलो नफेक्नु नानी हो
उडेर भित्र ढाक्दछ
हिलो नखेल्नु फोहरी
खराब दाग लाग्दछ
न चित्त है दुखाउनु
डसेर आँसु बग्दछ
बनेर फुलझैँ सधैँ
हँसाउनू सुवास दी
सधैँ रमाउनू जगत्
रमेर नित्य आस दी
जताततै छ ईश रे
छ सुन्नु त्यो विचार रे
छकाउने लुकाउने
नराख भाव क्यै गरे
24. Saalpate Fatyangro Lai By Laxmi Prasad Devkota – Nepali Poem/Nepali Kabita
क.
चिल्लो ताजा हरियो सुन्दर
सालको नकली पात !
दुरुस्त रेखा, धर्सा, शिरा छन् !
विशालताका साल विपिनको
तरु शाखाको ए सुन्दर पतङ्ग !
अभिनवजात !
ख.
रुपकी माउ, इच्छाशक्ति,
जादूगर्नी खासा !
प्रकृतिको यो संरक्षक रङ्ग
बीच बोल्दछे क्या वाचाल
युग–भाषा !
ग.
कस्तो सफल वाह ! तेरो समाधि
यो अङ्कुर,
सहस्र संवत्सर भर विकसिस् !
जिइस् तँ,
व्यापी क्षणभङ्गुर !
पतङ्ग मरे कति, पतङ्ग मरेन,
त्यसको विकस्यो अङ्कुर !
घ.
अभीष्ट आवश्यक भावुक जो
कवि हो यस जन–वनमा रे !
जादूको या परिणति दिनमा
दूर नसक्ला ?
25. Neel Kanta Ko Awaz By Laxmi Prasad Devkota – Nepali Poem/Nepali Kabita
क.
छीः छीः दूरदूर गरिएको हुँ !
सबले आँखा तरिएको हुँ !
आदिम मनुको बदमाशीले
तर पृथिवीमा बरिएको हुँ !
दिव्य शल्यको दैनिक साधनमा
स्रष्टाले दरिएको हुँ !
ख.
बेकार सराप्छौ तिमी मलाई
सुन रे मेरा शठ भाइ !
मुनिको मनको काँढा मै हुँ,
खोल्ने दोस्रो लोचनलाई !
फूल–अन्धा छन् दुनियाँ सारा
तिनले घृणा खूब गरिएको हुँ !
वीर, शहीदहरुको पथ तर,
निर्माण हवस् भनी, विरिञ्चिकरले
जीवन वनमा छरिएको हुँ !
ग.
तिमी भुलौला जब, जब मृत्यु
सत् भारा ।
तिमी हिंडौला उत्ताउलो बनी
गल्ली गन्दा अँध्यारा ।
झल्याँस्स जगाउन च्वास्स म ठुँग्दछु,
मानव प्यारा ।
फूलका कविता लेख्छन्, लेखून्,
काँढाको अझ काम छ तीखो,
अझ ठूलो अभिभारा !
गूढ तत्वले भरिएको हुँ !
घ.
स्वर्गमा छ क्या मधुशाला !
बाटुला छन् सुनका प्याला !
फूल सुगन्धी खूब उज्याला ।
एक अभावले तर त्यो झुक्छ,
झुक्छ तल !
कण्टक–विजय त्यहाँ छैनन् !
उत्पीडनको छैन परामर्श !
तडपनबीचको आत्मबल !
स्वर्ग जित्न नै छरिएको हुँ !
ङ.
तारा झकीकन, सश्रद्ध भूतिर
शवनम भेटी चढाई निशिभर,
आदृत टुप्पो भरिएको हुँ
नरले, सुरको सुन्दर पराजय
गर्न भनीकन बरिएको हुँ !
भूलशूलको तत्वले पृथिवी,
स्वर्गभन्दा रुचिर, विचित्र
पार्न कल्पना गरिएको हुँ !
छिः छिः दूरदूर गरिएको हुँ !
सबले आँखा तरिएको हुँ !
26. Fagun Fulchha Sansar Sara By Laxmi Prasad Devkota – Nepali Poem/Nepali Kabita
क.
फागुन फुल्छ संसार सारा
अत्तर छिटी ऐशको ।
रङ्गमहल यो कसको होला ?
परी–रानी बैंशको ।
ख.
रुपको शरम लाल लाल हुन्छ
फुस्केको छाती सँभाल्न ।
चुलबुल गुलाफ–कोपिलाले
सकिन सप्को बसाल्न ।
ग. लुक्ने कोशिश मोहिनीको
हावाले आधा तोडेर,
मुजुरा सब उचालिदिन्छ
बास्ना अबोला छोडेर !
घ.
नाइँ नाइँ गर्छे थुँगा राम्री
वृन्दावनलाई दोहराई ।
पुरुषले प्रकृति रँग्छ
पिचकारी क्वै छहराई ।
ङ
प्यारको बोट छ निबुवाको,
सेतो पत्ती, हरियो शूल !
शीतको दाना कसका निम्ति ?
जूनलाई हो कि ? आकाशफूल ?
च. आजको दिन छ चरी–दिलको,
सुस्काए आलुबखडा !
आरु तिम्रो लाली राम्रो,
हावा म, केको झगडा ?
छ. आजको दिन हो चुच्यौलीका
चिल्लो पल्लव पर्दामा !
नझस्कन गुलाफ मानी,
केशरको दाना झर्दामा !
ज. संसारको आङन पुरानोमा
यही चिर नयाँ कहानी !
दाडिम ओठ चिल्लाबाट
चिप्लिन्छ मनको सपना नि !
झ. हरियो, चिल्लो रेशम लगाई
झुप्पा सुन्दर कार्चोबी ।
बैंश उभिन्छिन् फूलको हाँगा
पक्री, स्वपना मनसूबी !
ञ. यै इतिहास हो जीवनको रे !
यही वृन्दावन–कहानी
टुङ्गिनसक्ने, जुगजुगभन्दा,
सुन ए ! छिरबिर ढिस्कामाथि
जूर–जलपमा बैंश–रानी !
27. Shripech By Laxmi Prasad Devkota – Nepali Poem/Nepali Kabita
क.
यो राजा,
जसमा हामी खण्ड, खण्ड सब जोहिई बन्छौं एक,
हामी अनगिन जराहरुको एउटा बोटको पुष्प उदेक,
जसका छत्र विशाल बनाउन हामी बन्यौं डाँडी, डाँडी,
खाल्डा, डाँडा, लेक !
यो हाम्रो हो सगरमाथा,
आदि ज्योतिका वाचाल गाथा,
नेपाली यो आकाशभरिका ताराहरुले
गरिंदो किरणले अभिषेक !
ख.
यो मुटु हाम्रो,
चल्ला जबतक, चलुँला, चलुँला चलुँला निःशङ्क !
कुन उकाला, काँडा, वनमा चलुँला ?
भन, गलुँला ?
यसका हामी कर्मचारी, अवयव, अङ्ग, शरीर !
मानवकृत सजीव हामी नेपालीको राष्ट्रप्रतीक !
नेपाली नै ननिभी कहिल्यै, निभ्न नसक्ने निभ्न नसक्ने,
हे भूमण्डल ! चिनू यो प्रदीप !
ग.
त्यो हो झार पशुको जो यसको पाउ चढ्दैन,
त्यो भुल्का हो जुन आँखामा महत्व यसको
चढ्दैन !
घ.
एक गीतले रच्छौ संसार, आफ्नो संसार नेपाली ।
गीत त्यसको गेडा यही हो,
लय यही हो, ताल यही हो !
हामी फेला पार मुटुमा,
ए एक कोटी ! एक कोटी ! !
ङ.
अतीतसँग भविष्यको के विच्छेदनले बन्दछ जीवन ?
हे हाँडी हो ! फुटौला !
हे भाँडा हो ! टुटौला
आफूलाई नसम्झे सबले हामी स्वदेशी माटो,
हामी स्वदेशी माटो !
च.
मूर्ख नाकमा चाउरी पर्लान् ।
पर्लान् मुजा,
तर, ए धीमान् ! ए नेपाली !
कविको दिलको आँखा भरीभर
सच्चाइ रहे,
सम्झे यति, यहि हो,
नेपाल राष्ट्रको जीवन ध्वजा !
छ.
सात गङ्गा हो अमृत छर्क !
नेपाली हो हजार दिशातिर
हजार सडकमा चल्दा, फिर्दा,
भित्री नजरले यसतिर फर्क !
यो हामी हो !
हामी यो !
ज.
यसमा हामी,
हामीमा यो
कोटी एक
एक कोटी !
28. Sangeet Sangeet By Laxmi Prasad Devkota – Nepali Poem/Nepali Kabita
मान्छे किन भो टिन झैँ खोक्रो ?
केवल काँचुली ? केवल बोक्रो ?
वीणा जीवन उसले बुझेन,
सुरसा सङ्गीत एक बजेन,
हजार हवाले तारै टुक्रयो ।
मानवताको मुटु तुम्बा,
गुँज्नैपर्दछ सुरले गम्म,
मानिसप्रति भै मानिस आफु,
बज्नै पर्दछ लयमा झुन्न !!
कुइराहरुले तन्त्री बिग्र्यो,
भाइ स्वरले भाइ ठक्रयो !
मानवताप्रति मानवको ध्वनि
सागरप्रतिको जलकण प्रतिध्वनि,
जातिप्रतिको लयको रुनझुनि,
समष्टिसँगको सङ्गतिमय ध्वनि,
विकृत स्वप्नले बिग्र्यो ।
निश्चयताको शुद्ध प्रहार,
क्षणको कम्र्म र भावप्रसार
एकै लयका सुरक धार,
एकमुखी तर विभिन्न हजार,
मल्न नजानी झोक्रयो !
कलाकारको प्रतिभा देऊ !
क्षण क्षण सुर सब बटुली लेऊ,
‘मानवता’ यति लयको भेउ
मिल्छ भने यो जीवन सप्र्यो,
नत्र आखिर टिनझैं खोक्रो !
केव काँचुली, केवल बोक्रो !
29. Manis Birat By Laxmi Prasad Devkota – Nepali Poem/Nepali Kabita
क.
सहस्रशीर्ष, सहस्रपाद !
झल्किरहेछ एक विराट् !
ख.
अल्प सहस्र संवत्सरले केवल, जिनतिन,
अल्पोच्चोरित,
उसका इङ्गित
हामी सारा नेपाली हुँ !
हाम्रो देश छ हाल,
एक अनाविष्कृत केवल,
एक अनुच्चारित, कल्पनु
परको, लोक कमाल !
अदृष्ट विशाल ! नेपाल !
ग.
नागहृद्मा वनकणीमा,
मानिस जन्म्यो,
हरियो फूल !
सम्भावनाको क्षितिजद्धारमा,
प्रथम पर्वतको यो किनारमा !
माछो, कछुवा, वराह र वामन,
बन्दै दारमा !
सिंढी चढ्दो, बढ्दो अगाडि,
पूर्ण पछाडि, पुकारमा !
घ.
माटो फूल भो
ओठको लागि !
बास्नी खुल्न !
फूल, चरा भो,
उड्न र बोल्न !
पछि भो पन्छी,
सुन्दरलाई,
पिउन, उछल्न !
मानिस हुन गो !
मुटु विराट्को
छाम्न, छिचोल्न !
ङ.
कोरा मानिस, हिउँको थुप्रो !
खाडी, बाढी !
मानव–पदार्थ सब–माटो, हावा,
अग्नि अनादि !
च.
विकृत मानिस, सर्प, भ्यागुता,
गोही, डाँस !
घूँघा, गधा !
या सिस्नो, बाँस !
मानिस एउटा बनिरहेछ !
‘सोऽहं, सोऽहं !’ भनिरहेछ !
छ.
हामी तारा धूली धुलेका,
मन्दोष्ण कणी,
ताराका हुँ हामी पनाति,
नेबुलाका हामी जनाति,
सूर्यका नाति,
पृथ्वीका छोरा ।
चन्द्रका भाइ, बहिनी पनि !
स्वर गङ्गामा !
पछिको पोषण सार यहाँ छ !
पृथिवीमा !
यहाँ विराट्को एउटै मुटुको
ढुकढुक चल्छ !
कोटी पादले कोही चल्छ ।
कोटी शीर्षले कोही टटोल्छ ।
कोही बोल्छ ।
ज.
बहिनी रेणु ! दाज्यू हिमाल !
हामी उसका जीवकणी हुँ !
एउटै मानिस सबमा दुगुर्छ,
प्रति चेष्टाले उसका, हामी,
एक एकमा एक अनन्त,
अखिल धनी हुँ !
झ.
मिरमिर मानिस माटोमा छ !
तिरमिर मानिस सूर्य किरणमा !
छिरबिर मानिस वनमा त्यहाँ छ !
एउटा मानिस झल्किरहेछ,
सब वस्तुमा, सब जनमा !
ञ.
पूरा, अधूरा
मिरमिर ! किरमिर !
एउटा मुटुको ढुकढुक, ढुकढुक !
एक कल्पना, छिर िबर, छिरबिर !
एक रुधिरको धावन, सिरसिर !
ट.
विश्वहरुको जोड गरीकन,
एउटा विश्व बन्यो !
विश्वहरुका राजा मिलीकन
एउटा राजा बन्यो !
ठ.
एउटा मानिस ढाक्दछ नेपाल !
थल, जल, आकाश !
निल्दछ देश र निल्दछ काल !
बन्छ विशाल !
विश्व जीवनीको गाना गाउँछ !
मीठो ठाँट !
मानिस विराट् !
30. Arohi Prati By Laxmi Prasad Devkota – Nepali Poem/Nepali Kabita
क.
चढ्, चढ् सेर्पा ! पर्वत बने चढ्नका नै चुनौति !
बढ् बढ् पठ्टा ! युवकहरुको हाँक माग्दो छ धर्ती !
पूरा मान्छे कसरि हुनु हो ? टाकाुरा यो नहाँके !
मानीसैमा प्रगति दिनको उच्चता बोलि डाके !
ख.
थुप्रेका यी तुहिनहरुका स्वर्गचुम्बी उँचाइ
ठाडो बाटो कठिनपथमा ‘आन’ भन्थे तँलाई
लाखौं लाखौं बरस यिनकी मुस्किँदी श्री सुनौला
पुस्ता, पुस्ता विविध ढँगले चाल्दथी दिव्य औंला !
ग.
ओढी झिल्के चदर किरणी, बैंश खुल्दी अमेट
प्रातः सन्ध्या, सर अघि उभी, जो शिँगार्थी अखोट
सेतो, गोरो तुहिनतन, त्यो तिर्सदी एक भेट
सेरै तरै, मधुमिलनको हो तयारी अटूट !
घ.
बाणी मीठा झलकहरुको हान्दथी दूरबाट
शर्मिन्थी त्यो बिचबिच त्यसै लाल पारी ललाट
केले होला प्रियतम, भुली, यो भएको अबेला,
मेरा प्यारा–बृषभ बलिया, आँटका दिव्य चोला !
ङ.
मानो कोही सुर युवति झैं मानव–प्रेमी–प्यासी,
पृथ्वी सम्झी, सुर, गति चुकी, पातिता स्वर्णराशि,
ज्यूँदो सारा जगतबिचको विश्वजेता हि एक
पाए मात्रै प्रणयसफला एक लिन्थी विशेष !
च.
त्यस्ती राम्री अमर वयसी, पाउनाकी मिठास
सातौँ स्वर्गै सदृश सुखका, सुन्दरी, ज्योति–लास
रानी जस्ती झलझल कुनै, दूरकी झैं कहानी,
आजैको यो येगअघि खडा, डाक्न खोज्छे जवानी,
छ.
हो, हो, ठाडा, कठिन पथ छन् टेक्न नै छैन ठाउँ !
चिप्ला कप्टी तुहिन, पहरा धर्कने ती चढाउ
जाली खाल्डा धहर, भुँवरी, दन्तकीटा कराली
किस्सा जस्तै छ तर नडगे, आँट जादू छ खालि !
ज.
रोईरैछन् मिलन नहुँदा, आँशु खोला बहन्छन् !
सारा बन्छन् विफल उनका साज, श्रृङ्गार रुन्छन् !
जीताजागा युवक ! चढ त्यो ज्योतिको कैद–किल्ला
अग्लो बुर्जाबिच जलदृशी–सुन्दरी ल्याउ, मिल्ला !
झ.
श्वाँ श्वाँ पर्ला, हिर हिर पनी, मृत्यु साना र बौर !
ब्यूँझी, आफ्नो लख त नभुले, ताकको शान गौर
चीसो निद्रा सँगसँग बसी मोहनी ढाल्न खोज्ली !
कालै लाग्ला पछि पछि, तिमी लम्किए, भीति हट्ली !
ञ.
के गर्ने हो ? प्रकृति रिन भार बोकी सधैँ रे ?
खोस्टो लागी मरमिट गरी फर्कि ऊँभो यतै रै ?
माफी देलिन् ऋण प्रकृतिले कीर्तिको टाकुरामा
कालै कुल्ची पदपद बढे, आँट ली पाखुरामा !
ट.
धर्मै यै हो अचल नबनी चढ्नु ठूला चढाउ
माजै यी हुन् विविध खतरा, पाठ नै कष्ट नाउँ
कालै जस्ता विकट रिपुको साथ कुस्ती छ खासा !
जेता पुज्लान्, विजित सुतलान्, लोक हेरुन् तमाशा !
ठ.
मान्छे हामी, कठिन गिरिका साथ कुस्ती लडौँला
गौरी भेटी, गरल जित ती रुद्र आफै बनौँला
बोका मर्लान् युग, युग, फुली झार होलान् पहेँला
हुङ्कारौँला अदलबदली कालको गर्न हेलाँ !
ड.
चढ् चढ् सेर्पा, सगर पगरी, झ्यामुलुङ्मो छ जित्नु
नेपालीको यस कदमले विश्वको अग्र बढ्नु !
यौटा मर्ला अरुकन दिई हातमा त्यो चिराँक
जस्ले बाल्ला जुगजुग नयाँ दीपको रात–हाँक
ढ.
माछे हामी प्रकृतिविजयी बन्नमा छौँ सिपालु
साङ्ग्रा घेरा पर पर हट्नु, ध्येय होस् दिव्य चालू !
यो पृथ्वीको चरम शिर हो, भूमिको जीत–चूली
नेपालीको अवनि शिरले पुज्छ लौ पाद–धूली !
ण.
पृथ्वीको यो विजय सकिँदा, एक सीँढी उचाली
आत्मालाई मनुजहरुको, चन्द्र ताक्ने प्रणाली
होला आर्को शुरु जगतमा, काल कोल्टो लिएर
नेपालीकै विजीय भरमा विश्व उठ्नेछ हेर ।
31. Shukrabar Eghara Baje Raati By Laxmi Prasad Devkota – Nepali Poem/Nepali Kabita
क.
आज शुक्रबारको भो एघार राती
धन्य ! मुक्रि जाती !
सानो यो निर्वाण मेरो,
एक घडीको साथी !
सकल प्राणी सुत्दछन्,
दिन छ मेरो जाती ।
ख.
हृदय पुग्छ आर्को जगत्, नित्यको, विलास
झ्याल खोलूँ, प्रकृति–रानीको छ राज्य खास
यो बतास, अमृत सास, जिउँदो राख्छ भूतल,
यो भिजेको दूर वनको दलका जलको शास,
फड्किएका जलदचयको शिल्पी उड्छ खास,
यो स्वतन्त्र, सुखद अतिथि, स्नायुवन–विहारी
जीव–मम्र्मचारी,
पातलो गन्धर्व मधुर छ भारी
आ अदृश्य अतिथि प्रवर, भन् कथा रे जूनको !
कसरी जालमा फसिन् ती प्रेमी मनसस्नको ।
आ हवा रे, भन् कथा, मधुर, मधुर, जाति ।
ग.
पूर्व रै’छ धुँधलो, कुइलो नील मिरिमिर,
दक्षिण सेतो, सेतो, कुहर, पक्षिम गाढा नीर नीर,
बोलाइथ्यो प्रकृति तिमीले, डाकिरहिथ्यौ दिनभर
केही देखिन, केही सुनिन, काटी अन्ध चक्कर,
सुन्छु बल्ल, हेर्छु बल्ल, मौन बोल दिलभर,
एक सहस्र रजनी सुन्छु यस घडीमा जाती
घ.
सम्झना छ, दुइ पटक जलको झारी झारयौं,
साँझतर्फ बिजुली मुस्की चदर च्याती फारयौं,
तीक्त व्जर शिकार देखी कवि मृतक यो दिक भएकी,
डर थियो कि घर्षण ?
बल्ल पाएँ, बल्ल आएँ, आऊ, देऊ, दर्शन !
छ–उपास्य लास्य तिम्रा बहुल भाँति भाँति ।
ङ.
दूर पूर्व–दक्षिणी खेत उपर बाफ,
भूपरीले जूनको ऐनामा फेरेझैं सास,
गहुँका झुम्का पहेंला फाली, हरियोको ली प्यास,
गरुँ सिगार भन्ने भावमा,
तरङ्ग अल्छी क्यै स्वभावना,
भूपरी ती सुँघ्दछिन् हेर, जुहीको वास !
स्वर्गका परी बसे सब रुवी काती काती ।
च.
यस्तो घरमा राख्नेलाई धन्य, धन्य’ भन्छु,
सब अभाग मर्छ आज, अमृत पी म रुन्छु,
हप्ताभरको ज्वर हराउँछ , हुन्छ अमित सन्चो,
बाटुलेर हाँस्छ कोही यो विशालतामा
फेन–फूल पारी भारी,
मनका मेरा स्वप्न–लहरीका मधुर लतामा,
हेर परमानन्दको बल्छ हिउँमा बाती ।
छ.
यत्ति छिरबिर चित्र जिउँदो बादली सिमलमा,
ओइलिंदो र बान्किंदो होस्, भाषा बस्छे जलमा,
प्रतिनिमेष हेरफेर, चाल औ बिकास
के नसम्झुँ कबिको दिलले
क्वै जरुर काम गर्छ घुम्टो हाली खास ?
ज. एक घडी म कोही सँगमा, मौन बात बोले
एक विशाल घरको झ्याल हृदयभित्र खोलें,
एक अमृत–लहरउपर पङ् ख फोई चालें,
एक मुक्ति पाई, उड्दै, जुन–भुवामा डोलें,
यत्तिले धनी छु आमा , स्वर्ग पाउँछु धरामा,
सतचालीस रङ्का वर्ष आज रत्न पाई
‘धन्य’ भन्छन् प्रकृतिरानी, ‘धन्य तिमीलाई !
एक घडीको चर्को जिउनु, शत घडीको थाती !
32. Fool Ki Kopi Prati By Laxmi Prasad Devkota – Nepali Poem/Nepali Kabita
क.
अनलशिखाझैं कलिली सुन्दर !
मधु–ज्वाला !
यो दृगपथमा पक्राउ बसे सरि,
भन तिमी को ? ए ! बाला !
ख.
मधुर रहस्यको मुसमुस ग्रन्थि,
रेशमी–तहले बाँधी,
वाणी तिरस्कारिणी ! बोल्छयौ
सुगन्धका के शव्द–कणीहरु
सम्मोहनले साधी ?
ग.
आत्मप्रकाशमा नै के भन
तिम्रो ब्रीडा–लाली ?
संसारी यो स्तरमा उत्रन
शरमिन्छयौ कि ?
सुकुमारी !
किनकि छ तिम्रा भावहरुको
अतिशय मृदुल, अलौकिक, मसिनो,
जाली ?
घ.
तैपनि मलयानिलका लहरले
फेर उछाल्दा तिम्रा,
ओर्लन, बोलन, पर्शनको मन !
इङ्गित छर्दछ राम्रा !
ङ.
जीवन–कणी सब झलमल बत्ती
बली, कसैसंग जाति,
मदिर क्षणमा, शादी स्वपनी,
उत्सव–चुली कल्पी, मुस्क्यौ ?
बैंस–सदनमा, काँच रङ्गको बहुभाँति ?
च.
अथवा प्रियतम तिम्रो कोही,
मीठो आँखमिचौनीले
मेरो मुटुको गहिरो दरीमा
आई लुकेको छ कि अहिले ?
छ.
लाई मधुरतम क्षणभङ्गुर यो
अमरताको सारी,
एक झलकमा, विश्व बुझाउन,
झर्यौ जगत्को वारि ?
ज.
अपरिचिता ए ! परिचय कुन यो
आदिकालको, दिन्छयौ ?
मुरलीकणीमा वृन्दावनमा
सदन लिएझै लाग्दछ कहिल्यै,
मिरमिर युगमा,
तिमी निकट जब हुन्छयौ ?
33. Saghan Tamisra Prati By Laxmi Prasad Devkota – Nepali Poem/Nepali Kabita
क.
ए आलोक–विलोपिनी ! घन–कजली निशि !
लाश दिवसकी निस्पद !
रुप, रागका वैभव बहुविध अस्ताचलमा सल्काई,
ध्वान्तजटा बाक्ला बिखरी,
विश्वभस्मालेपा ? बाँध्यौ अचल समाधि, निस्तब्ध,
विलीन हिमाली डाँडामा ?
महामृत्युकी छाया सरि ए !
विशाल शून्य झैं साकार !
ख.
त्रासोत्पादक छायाहरुको तहबह मिसीकन बाक्लो तमको
पारावार सदृश तिमी, आनाकधरा,
हाम्रा चेतन–चट्टानहरुमा ठक्कर दिन्छयौ, प्रतिक्षण, प्रतिक्षण,
झस्काई बराबर,
भूबालब बिचरा !
ग.
ए महानिद्रा झरेकी, निश्चल पदमा, जग ढाकी !
यमलोकी ए शून्यालोक !
तिम्रो भीषणताका समक्ष आँखा चिम्ली जीवहरु
मूर्छा पार्छन् चैतन्य !
घ.
यत्तिकै हो रङ्गीचङ्गी विविधतायुत जग इतिहास ?
अनुसन्धान आशा, अभिलाषा ?
मूक रहस्यकी मुटु ! ए अदुष्य !
बोल ! तमिस्रा ! निश्वास !
महाशून्य मात्रका अश्रुत छालले ठोस किनारा खान्छन् सारा ?
बैरी, उक्ली, तमका धारा ?
जीवनको यो भाँडोभरि के ? शून्य भरिन्छ ?
आह ! सारा ?
ङ.
ओ मट्टी ! ओ मट्टी !
रायो–दाना थिचिएँ ! थिचिएँ ! किचिएँ ! लौन !
तालुपट्ट छु ! निस्पट्टी !
च.
आलोककणी झैं स्वकीय पिलपिल–अस्तित्व उपर अशङ्क,
निसास्सीँदो छु, तिमिरक्षारमा,
त्यो क्षुद्र उडु झैं घन–धाँजामा, सानो, मानो
आशाहीन !
छ.
ए मेरा हराएका धनकी चोर्नी !
गतवस्तुकी ए काली कारा !
चिरिई फुट् तँ निजी, निठुर उर
फारी !
हेर् तँ ! तमिस्रा निश्चेता !
भित्र छ तारा, तारा !!!
34. Pokhara By Laxmi Prasad Devkota – Nepali Poem/Nepali Kabita
माछापुच्छे!’हिमशिखरको बादशा’ पोखराली !
देखेँ तिमै्र वरपर सबै पश्चिमा राज्य खालि !
डाँडाकाडाँ वन नद दरी सम्थली औ कराली
साराका छौ प्रभु सरि तिमी दिव्य श्रीपेच डाली !
राजा ! तिम्रो बगल महिषी अन्नपूर्णा हिमाल
नीला गादी उपर डटिँदा हुन्छ शोभा कमाल !
राजारानी ! हृदय कविको तृप्त कैल्यै हुँदैन !
नेपालीले हुकुम दुईको छातिले बिसर्िदैन !
हाम्रो राष्ट्र प्रकृति रचना छन् प्रधानै हिमाल !
चूली राजा बहुविध जहाँ सत्यका नीतिपाल !
सेतो छापा सकल दिलमा पर्छ आदेश सार !
हाम्रै हाम्रै प्रकृतिसँगमा मन्त्र मीठो बहार !
सान्दर्यैको चलपल हुँदो पोखरीझैँ छ देश !
थुम्काथुम्की सरस हरिया राखिए बेस बेस !
माछामाछी सदृश दुनियाँ क्यै सुनौला रँगिन !
सेतो माछो प्रमुख पुछेर, राज गर्दो छ मीन !
डुङ्गा शायद् यस शिखरमा सृष्टिको बाँधिएथ्यो !
शायद् चीरा यिन गिरिविषे चक्रले काटिएथ्यो !
मान्छेको हो प्रथम सृजना कल्पिएका यिनैले !
पैला शक्ति प्रकृत अझ छन् लुीलिँदा देख्छु मैले !
कल्ले शिल्प्यो अवनितल यो लाख बुट्टा कुँदेर?
शोभाको यो घर अजमियो पोखरा नाम हेर!
पन्ना झुक्यो चपल सरितालाई दी नागबेली?
डाँफे रङ्ग्यो? चिरबिर भर्यो? छिर्बिराएर बेली?
स्रष्टा यी हुन् यस जगतका विष्णु लक्ष्मी समान !
साथै बस्छन् शुचिकर महान् उच्चतामा सुवान !
भाले पोथी प्रतिम सकल सृष्टिका प्रीति जोडी !
छाती फुल्दै दरशन गरी उभ्भिएँ हात जोडी !
छर्लङ्गै छन् वरपर दिशा नीलिमा मुस्किँदी छ !
हावा उड्दा हरर वनकी श्री खिची जिस्किँदी छ !
टड्कारो यो शिखर हिउँको क्या उठेरै चिहायो !
कल्लाई ए युवती ! जलमा फूल फ्याँक्छयौ त्यहाँ त्यो !
तिम्रा आँखा यस गगनका प्रीतिका तारका ती !
लाल्पातेझैँ तन रस भए भूमिका भारका ती !
हावा तिम्रो मन गिरिसुता ! व्योमले नील नानी !
सेतो छाला तुहिन जसमा रश्मि चढ्छिन् बिहानी !
कोही यौटा पुरुष-सपना टाकुराको प्रदान
पाई राती शिखर प्रतिभालाई यो पुष्पदान !
गर्दी छौ के प्रथम दिलको सत्प्रतिज्ञा उचाली
सेतो प्रीति प्रकृत हिउँझैँ थाह भै आज खालि
हो, हो, यो हो, मिथुनरसको गीति गुँज्ने प्रदेश !
डाँफे डाँफी नवरँग बुटे कल्पना कूँज देश !
मीठो चूली वयस-रसको गीति-खोला-मुहान !
बोल्दा भन्दा अमुखर तिमी गीति छौ दिव्य जान !
दोटा कोही यिन शिखरमा सुन्छु खेल्दा जुहारे
बेनामी छन् ! मिरमिर कहीँ अर्थ खुल्दो छ क्यारे !
लीला खेलौँ तरल उछलौँ चिल्बिले हौँ बनेली !
हाम्फालूँ क्यै ! खुसखुस गरौँ ! सुस्तियौँ ! भन्दछन् ती !
दोटा खेल्दा समुह धरती बन्दछिन् यी हरीलो
आली-खोला वन-खलबला धोबिनी भै सुरीली !
चाँदीपत्ती जलदचयकी छाउनी चल्न थाली
वर्षा वर्षी दिल उपर भो कल्पनाच्छाद-जाली !
लक्ष्मी ! लामा लहलह हुँदा फाँटका स्वर्णभार
तिमै्र माया वरपर कुदी बेलिँदा भै तयार
साँचेका यी हँसमुख मिठा बन्धुकी पोखराली
रानी बन्छयौ प्रकृत अभिधा अन्नपूर्णा हिमाली !
नामै मीठो ! शरद रजनीले थिइन् यो कहेकी !
सेतीद्धारा सलिल छिनु ली जो यहाँ छन् बहेकी !
भनछन् चूली जसरि चुलियो उत्तिकै हुन्छ बाली !
बाली काट्दा हँसमुख तिमी मुस्किँदप् हौ उज्याली !
द्यौता बस्ने वरपर सभा गोलझै क्यै त्यहाँ छ !
खोदेको झैं हिउँ अलिकता आसनी झैं जहाँ छ !
सल्ला’ होला सुरवर बसी काजमा पोखराली !
सच्चा नीति प्रकृत कसरी चालिएली उज्याली !
माछापुच्छे!यस जगतको सभ्यता शुभ्र कान्ति !
शिल्पै मीठो ! युवति सुकला ! दिव्य सन्देश शान्ति !
चट्टानै छन् युवक महिमा ! छन् नदी काव्य-दान !
नेपालीको रस-मुटु यही भारतीको मुहान !
नेपालीको प्रथम कविता छैन यसबाट दूर !
यो पानीको प्रथम गतिको गीति हो विश्वनेर !
यो भूस्वर्ग प्रकृति रचित प्रौढ सम्भावनामा
होला यात्रास्थल रसिकको विश्वमा फस्टिँदामा !
फेवामा गै प्रतिदिन यहीँ सम्झना ली डुबुल्की
बिसे्रली यो कलह जगको मत्स्यको पुच्छ झल्की
नीलो होला ज्वर समरको, चट्ट सुस्केरिएर
सम्झे ताराजडित जलको शान्तिको कान्ति हेर !
ओढीछन् लौ अब त बदली अन्नपूर्णा लुकेर !
माछापुच्छ्रे अलि अलि टुपो देखियो मिर्मिरेर !
झस्काएका मकन दिलमा झ्वास्स आएर आज !
लौ ! लौ छोपे मुख दुइ जना बल्ल लागेछ लाज !
35. Jureli Ko Gaan By Laxmi Prasad Devkota – Nepali Poem/Nepali Kabita
क.
के बोल्छे यो जुरेली ?
सगरभरभुवा आँसुका बान्किला छन् !
राम्री ती इन्द्र–रानीतिर दिल–उछला छालझैं
भङ्गिला छन् !
रोएका ली जवानी दिलभर तिनको बोल्दछे यो निचोर !
चिर्छे एकान्तलाई पिउ पिउ स्वरले,
गीतले चित्त चोर !
ख.
सारा शब्दार्थ घोली अमृत–मथनले
विश्व–भाषा बनाई,
स्पन्दी, छन्दी, उछाली, सकल हृदयका्े
वेदनानन्दलाइर्,
कोपी खोलेर बोल्छे, सजल मृदुलता, सूक्ष्म बास्ना बहाई !
के, के, के, खल्बल्याई दिलदिल ! पृथिवी भावगोला तुल्याई !
ग.
बास्नाले फूल बोल्छन् यति, ज्वलनमा प्यास रङ्गीन वाणी !
यै हो गाना उडेका रुदित भ्रमरको, जिन्दगीको कहानी !
वाणी छोटी यही हो प्रकृति–पुरुषको ! गुन्जिदो यो जवानी !
यो हो थोपा, निचोर श्रुति, रस कविको प्यारको फूलदानी
घ.
पानीको कल्कलाई जलनिधितिरको यो दगुर्दो रुलाई !
यो हो बोली निशाको शशधरतिरको, शीतको पिल्पिलाई !
फिर् फिर् हो पुतलीको छवितिर, छविको पुतलिमा ढलाइृ!
माटाको भित्र बोल्दो बुलबुल मुटु हो, सम्झिदो स्वप्नलाई !
ङ.
छायालाई अँगाली छवि छ जलदृशी ! सम्झना शून्यलाई !
केही, काहीं भएको, तर सँग नहुँदा क्यै पिरल्दो मलाई !
‘आ ! आ !’ भन्दो झझल्को, अमिट कठिनता कल्पनाको छुआई !
छाया गाडा बिझेको, कणकण चसकी, खालि रुँ रुँ जिलाई !
च.
राम्री सृष्टि, प्रकृति अथवा खूव श्रृङ्गार पारी,
पर्खी, झुक्दै चलेकी, प्रियतम नमिली, दृष्टि मार्गभिसारी,
रुन्छे कोही थलामा मनमन गहिरो, आँसुको बाफ पारी,
भाषाभन्दा परैका ध्वनि त्यस दिलका गुँज्छ पन्छी, फिजारी !
छ.
रुन्छन् रानी जवानी सब युग, थलका, धोइ एकान्तलाई !
माटो फोरेर आत्मा मुखरित छ, जिती पुष्पको वासलाई !
यो हो माधुर्य के को ? –पिउपिउ रसको, मृत्युमा अमृतलाई !
बोल् ! बोल् ! मिठो जुरेली ! म पनि सँग बगें अर्थ पारी, रमाई !
ज.
कोपी खोल्ने क्रिया हो जलकण भरिने कुँद्नु यौटा कटौरा,
जो फुल्छन् फूल रुन्छन्, दिलभर जलका विन्दु झल्केर बौरा !
पन्छी यो, व्यक्त गर्दो कुसुम–हृदयको वेदनाको जवाफ,
दोटै आवान फाली, दुख सुख सुकला विश्वको चाल्छ साफ !
झ.
मोटोले स्पन्द पाई, किरणसँग जहाँ प्यारको भो प्रसूति,
भाषा खोज्दै उठयो त्यो तृण, कुसुम भई, गाउँदै अश्रुगीति,
पन्छी भै त्यो छचल्क्यो श्रवणविवरमा, वेदना बोल्छ साफ !
भाषा हो काल सारा बिउँझिनु दिलमा–दिव्य बक्सीस, श्राप !
ञ.
‘पी पी’ हो शब्द पैलो, अमुखर दिलको, जन्मिदा प्यास, पानी !
भाषा या प्यारको हो ! विधु गगनसिखा, भूचरी कल्पिंदा नि !
तान्छिन् शोभा निचोरी दिलउपरतिरै— बोल्न लागी जुरेली,
पृथ्वीको जन्मदेखिन् अझतक जति छन् बोल्दछे क्या पिरोली !
ट.
ऊषा रुन्थिन् पियासी, मखमल फुलमा अङ्ग गोरा बटारी,
स्वप्ना भारी पुकारी, उदयविरहिणी, स्वर्ग गुम्दी, विचारी,
रुन्थे सारा फुलेका कुसुम वनभरी, वाणपुत्री निहारी,
तैंले होला सिकेको विरहुसुर त्यहीं, बोल्न पन्छी पियारी !
ठ.
फुल्दा, सेता बदामी कुसुम झरझरी झार्दथे मिष्ट झोका
रोका आँशू खसाली बरबर उरमा, जूनले जल्पिएका,
राधा बन्दी कसैकी मनमन, वयसी दिव्य संयोगिताले
एकान्ती गुन्गुनीमा दृगजल उछलिन् बुल्बुली यै टुनाले !
ड.
जल्पीथिन् जानकीले मनमन सुर यी, रामजी कल्पिएर,
वंशी बज्थ्यो यसैमा टिरलिर यमुनाकूलमा कल्किएर !
हेलेन् होलिन् रुँदी यी दुखमय सुरमा, प्यारि पारी विषाद,
वर्षाई वेदनाका अति सुषम कणी, —युद्धका बाफ वाद !
ढ.
सोला हो, स्वादु सोला, अतिशय दुखको सौख्य यो हो पिरोला !
गोला, मीठो, अबोला, बहन दुध भए, प्राप्ति बैकुण्ठ होला
यो चोलाको सुनौला जलप, रस यही, धाम गौरी र भोला !
पी पी बोल् रे जुरेली ! हृखय हृदयको बोल्छ संसार–गोला
ण.
यो कोपीको सुहानी जललव, रसको जिन्दगीबीच नानी !
यो तिर्खाको छ वाणी, प्रकृति–पुरुषको यो पुरानो कहानी !
यो हो दर्दी जवानी, प्रणय मुखरिंदो, गीतिकी रानी !
यो चूली हो हिमानी, शरण जगतको, भित्रको ढुक्ढुकानी !
त.
झुक्लिन् छाया अँध्यारी सघन गगनकी, वर्वरी वर्ष वर्ष !
झिल्केली है बिजूली, क्षण क्षण मनमा सम्झनाबाट पर्श !
थोपा झर्लान्, सिहर्लान् तरुवर, लतिका ! वायु बोक्ने छ बाफ !
चल्ला यस्तै जगत्मा ! हृदय पिरलिंदै आउलान् यै विलाप !
थ.
छाती, छाती पुकार्लान् ! जल, जलकणिका बैंसले बैंसलाई !
प्यासी बोल्लान्, छिचोल्लान् समय र पिंजरा, गीतमा बग्न पाई !
घाँसी बाला छहर्लिन् हृदयजल कहीं, चम्चमाई हँसिया !
उक्लेका क्वै, सुसेली नव दिल–सपना, श्री पुकार्दो घँसीया !
द.
बोल् ! बोल् ! बोली सुरीलौ, पिउ पिउ नित हे पिंजराकी जुरेली,
बोल्छन् यै वेदनवाणी–अतिसुषम उषातर्फ आत्मा पिरोली,
जूनेली ज्योति जेली हृदयभर यही, थोर संकेत खोली,
प्यासी बोलें म आफैं ‘पिउ’ अरथविना मृत्तिका क्यै छिचोली !